Creools op Kaapverdië

Portugees is misschien de officiële taal van Kaapverdië, maar het Kaapverdisch Creools is de taal die iedereen spreekt. Waarom is het Crioulo dan geen officiële taal op de Kaapverdische eilanden? Het antwoord zal bizar klinken voor de vele sprekers: hun geliefde taal bestaat officieel niet.

Wat is creools?

Met Creools worden de talen bedoeld die worden gesproken in de diverse voormalige Europese plantagekoloniën, koloniën waar Afrikaanse slaven naar toe werden gebracht. Creools verwijst dus niet naar één taal, maar naar een taalfamilie. Deze talen worden onder andere gesproken in Zuid-Amerika, Zuidoost Azië, het Caribisch gebied en Afrika.

Hoe ontstond het Creools

De Creoolse talen verschillen onderling, maar vertonen over het algemeen grote overeenkomsten met de taal van hun respectievelijke kolonisators. Tussen 1500 en 1800 werden talloze inwoners vanuit het Afrikaanse continent als slaven naar de koloniën vervoerd. Deze mensen kwamen niet alleen uit diverse landen, maar vaak ook uit verschillende stammen. Hierdoor verstonden ze de taal van de kolonisator niet, maar spraken ze ook onderling niet dezelfde taal.

Om toch te kunnen communiceren gebruikten ze pidgintalen, versimpelde talen die voornamelijk basale woorden bevatten. Een pidgin werd altijd als tweede taal (of derde, of..) geleerd. Maar met de tijd werden steeds meer nieuwe woorden toegevoegd, ontstonden er steeds meer taalregels en ontwikkelde een pidgin zich tot een creooltaal. Een volledige taal met een eigen woordenschat, spelling en grammatica die niet alleen als tweede taal werd geleerd, maar door nieuwere generaties ook als moedertaal werd verworven.

Ook op de eilanden van Kaapverdië ontstonden deze pidgins en enkele generaties later groeiden deze uit tot het Crioulo van vandaag.

Kaapverdisch Creools: Crioullo

Ondanks dat er inmiddels meerdere creooltalen zijn erkend, blijft het lastig om Crioulo als officiële taal te laten erkennen. Een van de grootste problemen? Omdat de archipel uit negen eilanden bestaat met verschillende varianten van het Kaapverdisch Creools is het al een uitdaging om te bepalen wat nou eigenlijk het officiële Crioulo is.

Voordat een taal erkent kan worden, moeten de taalregels zwart op wit vastgelegd kunnen worden. Maar het Crioulo is jarenlang voornamelijk een gesproken taal geweest. En met zo veel verschillende dialecten is het moeilijk om één geschreven vorm te distilleren.

Creools in nood: uitsterven of opbloeien

De onafhankelijkheid van Kaapverdië in 1975 zorgde voor een nieuwe impuls, maar toch bleef Portugees de taal die op scholen, in ziekenhuizen, bij overheidsinstanties en in de media werd gebruikt. Daarnaast emigreerden bijna een half miljoen Crioulo sprekende Kaapverdianen naar het buitenland vanwege de verslechterde economische toestand op de eilanden.

Toch zijn er ook positieve ontwikkelingen voor het Kaapverdisch Creools. Zo zijn er inmiddels meerdere literaire werken in de taal verschenen en is de grammatica grotendeels in vastgelegd. Daarnaast worden er pogingen ondernomen om de officiële spelling te standaardiseren en de taal via deze weg officieel vast te leggen.

Zo heeft de Kaapverdische overheid het Alfabeto Unificado para a Escrita do Caboverdiano (ALUPEC) erkend. In dit schrijfsysteem wordt alleen vastgelegd welke letters gebruikt worden voor welke geluiden. Dezelfde woorden of zinnen kunnen alsnog op verschillende manieren geschreven worden, iets wat past bij de huidige taaltraditie waarbij iedereen in zijn of haar eigen dialect schrijft.

Crioulu leeft in de harten van Kaapverdianen als de enige echte Kaapverdische taal, hoewel nooit erkend. En zoals uit de ontstaansgeschiedenis van het Creools blijkt: je kunt de stem van het volk nooit volledig wegnemen.